O zagadnieniu równowagi praca-życie (work-life balance) napisano już wiele artykułów i książek.
Z perspektywy naukowej można zaczerpnąć wyobrażenie na temat definiowania tego zjawiska, a także wpływających na nie czynników. Już kilka lat temu, kiedy dość intensywnie zajmowałam się tym zagadnieniem, przeanalizowałam wiele publikacji i muszę przyznać, że miałam (i nadal mam) pewien niedosyt. Dotyczy on przede wszystkim narzędzia do pomiaru równowagi praca-życie, a w dalszej kolejności koncepcji, wytycznych do zbudowania programu work-life balance w organizacji.
W tym artykule chciałabym rozwinąć pierwszy z nadmienionych obszarów, czyli badanie work-life balance w organizacji.
Badanie obszaru WLB jest o tyle skomplikowane, że chcąc jednoznacznie wyjaśnić, co oznacza to pojęcie, trudno wskazać jedną definicję. Prowadzone przeze mnie badania, a także lektura prac zaliczeniowych studentów uczestniczących w moim wykładzie „Tworzenie równowagi rodzina-praca”, doprowadziły mnie do konkluzji o następującej treści:
– istnieje wiele sposobów interpretowania zjawiska równowagi życiowej, przy czym jednym z najczęstszych jest definiowanie jej przez pryzmat gospodarowania czasem, który przeznaczany jest na pracę i życie prywatne,
– nie jesteśmy (a może powinnam napisać – nie jestem w stanie) przyjąć trwałej perspektywy definiowania tego, czym dla ludzi jest równowaga praca-życie.
Te ogólne wnioski pokazują, że rozmowę na ten temat zawsze warto rozpocząć od pytania o to, jak rozumiesz równowagę praca-życie, a następnie szukać czynników i uwarunkowań, które powodują, że to zjawisko ma taki, a nie inny wymiar w naszym życiu.
No dobrze, ale konkretnie! Przykład.
Bardzo proszę 😊
Oto on – Barometr Równowagi Życiowej™ dostępny tutaj.
Jest to kwestionariusz ankiety, którego struktura pozwala na poznanie odpowiedzi na pytanie o to, jaka jest równowaga praca-życie wśród pracowników i co na nią wpływa.
Kwestionariusz został opublikowany w języku polskim oraz angielskim i na dzień dzisiejszy może być inspiracją dla wszystkich, którzy interesują się tym zagadnieniem.
Pytania w kwestionariuszu odnoszą się do:
– poziomu odczuwanej równowagi praca-życie,
– doświadczeń i aktualnych problemów życiowych respondentów,
– sposobów osiągania równowagi życiowej,
– przekonań i poglądów dotyczących sytuacji kobiet i mężczyzn w obszarze WLB,
– oczekiwań i potrzeb w sferze równowaga praca-życie,
– czasu pracy, wynagrodzenia, relacji z przełożonym oraz treści wykonywanej pracy,
– cech społeczno-demograficznych badanych, które mogą pomóc zidentyfikować konkretne obszary problemów doświadczanych przez węziej zakreślone grupy np. ze względu na wiek, płeć czy sytuację rodzinną.
Ostatnia edycja Barometru miała miejsce w 2015 roku. Wyniki badania zostały opublikowane w artykule, do którego odnośnik pozostawiam pod koniec tego artykułu. W tym miejscu chciałabym się z Wami podzielić najważniejszymi wnioskami z tych badań i przekonać Was, że proponowany przeze mnie kwestionariusz może dostarczyć wielu cennych informacji.
W badaniu wzięło udział 180 osób, spośród których większość (ok. 40% badanych) wysoko oceniła u siebie odczuwany poziom równowagi życiowej (4 punkty na skali od 1 do 5). Ocenę średnią przyznało wówczas 30% ankietowanych. Ogólne podejście do równoważenia sfery pracy i życia prywatnego wśród badanych wskazywało, że obszar ten interpretowany jest przede wszystkim w odniesieniu do czasu poświęcanego na pracę i życie prywatne. Większość badanych (ponad połowa) stwierdziła, że stara się oddzielać od siebie pracę i życie pozazawodowe. Ponadto respondenci wskazywali, że działają w kierunku usprawniania tego obszaru poprzez zarządzanie sobą w czasie (70%). Dodatkowo jedna trzecia badanych zmieniła pracę, aby poprawić swoją sytuację, a nieco ponad jedna czwarta zmieniła jedynie wymiar czasu pracy. Badani nie podkreślili różnic pomiędzy kobietami i mężczyznami w obszarze równowagi życiowej, a warto dodać, że większość badanych stanowiły kobiety. Ciekawy okazał się pogląd badanych wskazujący na to, że rozwiązanie problemu równoważenia życia zawodowego i prywatnego leży w gestii pracowników (43,3%). Ok. 30% badanych wskazało na to, że to pracodawca powinien aktywnie działać w tym obszarze. A co konkretnie może zrobić pracodawca? Wyniki barometru pokazały, że według ponad 70% badanych organizacje powinny w oferowanych systemach wynagrodzeń mieć więcej narzędzi umożliwiających osiągnięcie równowagi praca-życie. Warto nadmienić, iż obszar wynagradzania okazał się być dla badanych najistotniejszym obok czasu, relacji z przełożonym i treści pracy obszarem uwarunkowań wpływających na równowagę praca-życie [Hoffmann-Burdzińska 2017].
Późniejsze badania podejmowane przez różnych naukowców pokazują, że problematyka work-life balance niesie z sobą istotny potencjał w zakresie badań naukowych, a także usprawniania praktyk zarządzania zasobami ludzkimi w organizacjach. Wielu badaczy podejmowało i nadal podejmuje wysiłki w kierunku określania tego, czym jest równowaga praca-życie oraz jak to zjawisko kształtuje się w różnych grupach społecznych.
Jedne z ciekawszych wniosków pokazują, że bardzo często zjawisko równowagi praca-życie analizowane jest w odniesieniu do osób będących rodzicami wspólnie wychowującymi dzieci. Tym samym samotni rodzice, osoby bezdzietne czy nieheteroseksualne są pomijane. Co ciekawe badania koncentrują się częściej wokół praktyk organizacyjnych dotyczących WLB, a w mniejszym stopniu indywidualnej perspektywie poznania tego zjawiska [Mroczkowska, Kubacka 2020].
Badania prowadzone wśród ratowników medycznych pokazują, że nieprawidłowości w obszarze odczuwanego work-life balance powodują, iż pracownicy wybierają niekorzystne dla siebie strategie radzenia sobie ze stresem. Odbija się to na ich relacjach i rozwoju osobistym, a w dłuższym czasie może prowadzić do wypalenia zawodowego. Nie mniej istotnym wnioskiem okazuje się być zidentyfikowane w badaniach zjawisko pokazujące, że wielu młodych ludzi ma trudność w osiągnięciu równowagi życiowej i (ponieważ) pracują oni więcej w porównaniu z osobami od nich starszymi i z większym doświadczeniem [Rasmus, Marcinkowska, Cieleban, Lipert 2020].
Zapewne myślicie o tym, jak jest teraz, kiedy przerabiamy wyjątkowy, pełen wyzwań czas kryzysu.
Mnie to pytanie towarzyszy od kilku miesięcy, dlatego chciałabym tu i teraz zaprosić Was do udziału w badaniu. Kliknijcie w link i poświęćcie chwilę na zasilenie bazy Barometru swoimi odpowiedziami.
Być może dzięki temu za kilka miesięcy będę mogła Wam napisać o tym, co się zmieniło 😊
Za każdą przychylną reakcję i kliknięcie w LINK, z góry dziękuję.
Zapraszam Was także do dyskusji na temat badania równowagi praca-życie.
Jaką przydatność tego typu badań widzicie w Waszych firmach?
Czekam na Wasze komentarze.
Kinga Hoffmann-Burdzińska
Hoffmann-Burdzińska K., Równowaga praca – życie w opinii pracowników : wyniki Barometru Równowagi Życiowej 2015 [w:] Prace Naukowe Uniwersytetu Śląskiego w Katowicach; Rodzina niejedno ma oblicze – refleksja o współczesnej rodzinie; Nr 3706 (2017).
Mroczkowska D., Kubacka M., Teorie pracy granicznej jako wyzwanie dla koncepcji work-life balance. Zarys perspektywy dla badania relacji praca-życie. Studia socjologiczne 4 (239) 2020.
Rasmus P., Marcinkowska W., Cieleban N., Lipert A., Obciążenie pracą i radzenie sobie ze stresem a stan zdrowia pracowników systemu Państwowego Ratownictwa Medycznego w kontekście work-life balance. Medycyna Pracy 71 (5) 2020.